علت درد پشت زانو چیست؟ 6 علت درد و 6 راه درمان

درد در ناحیه پشت زانو یکی از شکایات شایع بیماران در گروه‌های سنی مختلف است. این درد ممکن است به صورت خفیف، مزمن یا حاد و ناگهانی بروز کند و دلایل متنوعی از جمله مشکلات عضلانی، مفصلی، عروقی یا التهابی داشته باشد. درک صحیح علت این درد برای انتخاب درمان مناسب بسیار حیاتی است.

در این مقاله از نوبت دکتر آنلاین، تلاش شده است تا با زبانی روشن و علمی پرسش، (علت درد پشت زانو چیست) را بررسی کرده و راهکارهای تشخیص، درمان و پیشگیری به شما عزیزان ارائه گردد؛ به گونه‌ای که برای عموم مخاطبان قابل‌فهم باشد و در عین حال از دقت علمی لازم برخوردار باشد. با ما همراه باشید.

علت‌های شایع درد پشت زانو

درد در ناحیه خلفی زانو می‌تواند نشأت‌گرفته از ساختارهای مختلفی باشد که در این ناحیه قرار دارند، از جمله عضلات، تاندون‌ها، رباط‌ها، کیسه‌های مفصلی و عروق خونی. که بروز اختلال و یا آسیب در هرکدام می‌تواند علت های مختلف و در هرفرد منحصر به فرد باشد. در ادامه به مهم‌ترین علت درد پشت زانو اشاره می‌کنیم.

1. کیست بیکر (Baker’s Cyst)

یکی از شایع‌ترین علل درد و تورم پشت زانو، کیست بیکر است. این کیست، تجمع مایع مفصلی در پشت زانوست که اغلب به دنبال التهاب یا آسیب داخل مفصل مانند آرتروز یا پارگی منیسک ایجاد می‌شود.

علائم معمول:

• تورم قابل لمس پشت زانو

• درد هنگام خم‌کردن کامل زانو

• احساس فشار یا سفتی

2. آسیب‌های عضلانی؛ از یک درد ساده تا پارگی رباط

عضلات پشت ران (همسترینگ) و تاندون‌های مرتبط با آن ممکن است به‌دلیل فعالیت ورزشی شدید، دچار کشیدگی یا آسیب شوند. این حالت در ورزشکاران یا افرادی که ناگهان فعالیت بدنی شدید را شروع می‌کنند، شایع‌تر است.

علائم معمول:

• درد تیز هنگام حرکت یا فشار

• حساسیت به لمس

• گاهی کبودی در ناحیه پشت زانو یا پایین‌تر از آن

3. ترومبوز ورید عمقی؛ نادر اما خطرناک

هرچند این عارضه نادرتر از سایر علت های درد پشت زانو است، اما باید به عنوان یک هشدار جدی در نظر گرفته شود. ترومبوز ورید عمقی یعنی تشکیل لخته خون در رگ های عمقی پا، که در صورت بی‌توجهی می‌تواند منجر به آمبولی ریه شود.

علائم هشداردهنده:

• تورم ناگهانی و دردناک در پشت ساق و زانو

• قرمزی یا گرمی پوست ناحیه

• گاهی تب خفیف یا تنگی نفس (در مراحل پیشرفته)

توجه داشته باشید که در صورت وجود چنین علائمی، مراجعه فوری به اورژانس الزامی است. چرا که ممکن است عوارض جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد.

4. آرتروز زانو؛ شایع در کهنسالی

در افراد میانسال و سالمند، درد پشت زانو می‌تواند نتیجه‌ی تغییرات تخریبی در غضروف مفصل زانو باشد. هرچند آرتروز معمولاً در جلوی زانو احساس می‌شود، اما در برخی موارد درد به پشت زانو نیز کشیده می‌شود. در ادامه می‌توانید با درمان خانگی آرتروز زانو نیز آشنا شوید.

علائم معمول:

• خشکی مفصل به‌ویژه پس از بیدار شدن از خواب

• درد پیشرونده با فعالیت

• محدودیت در دامنه حرکتی زانو

5. بورسیت یا التهاب کیسه‌های مفصلی

بورس‌ها کیسه‌های کوچکی پر از مایع هستند که به کاهش اصطکاک میان بافت‌ها کمک می‌کنند. التهاب آن‌ها، به‌ویژه در ناحیه پشت زانو، می‌تواند منجر به درد شود.

علائم:

• درد موضعی با لمس یا حرکت

• گاهی تورم خفیف

• درد در فعالیت‌های خاص مثل نشستن طولانی‌مدت یا بالا رفتن از پله

6. سایر علت های درد پشت زانو:

• پارگی منیسک یا رباط صلیبی: اگرچه بیشتر در جلوی زانو حس می‌شوند، اما گاهی درد آن‌ها به پشت زانو نیز منتقل می‌شود.

• مشکلات رشد در نوجوانان: مانند بیماری آزگود اشلاتر (Osgood-Schlatter) یا سایر اختلالات استخوانی.

• بارداری یا چاقی: فشار اضافی روی مفصل زانو ممکن است باعث تحریک ساختارهای خلفی زانو شود.

چگونه درد پشت زانو را به‌درستی تشخیص دهیم؟

تشخیص دقیق علت درد پشت زانو، پایه‌ی درمان مؤثر آن است. به‌همین دلیل، پزشکان از ترکیب مشاهدات بالینی، معاینه فیزیکی و ابزارهای تصویربرداری استفاده می‌کنند. در این بخش، با روش‌های مرسوم و کاربردی تشخیص آشنا می‌شوید:

1. معاینه فیزیکی

در مرحله اول، پزشک با طرح سؤالات دقیق در مورد شدت، محل، مدت و عوامل تشدیدکننده یا کاهش‌دهنده درد، به غربال اولیه می‌پردازد.

پرسش‌های کلیدی در شرح حال:

آیا درد ناگهانی شروع شده یا تدریجی؟

آیا تورم یا گرمی ناحیه وجود دارد؟

درد با فعالیت بدتر می‌شود یا در حالت استراحت؟

در معاینه فیزیکی، پزشک موارد زیر را بررسی می‌کند:

• حساسیت به لمس در پشت زانو

• وجود تورم یا توده

• دامنه حرکتی مفصل

• تست‌های اختصاصی برای بررسی پارگی رباط‌ها یا منیسک

2. تصویربرداری پزشکی

در صورت لزوم، پزشک برای بررسی ساختارهای داخلی زانو از روش‌های زیر استفاده می‌کند:

• سونوگرافی:

مناسب برای تشخیص کیست بیکر، ترومبوز وریدی و برخی التهاب‌های بافت نرم.
مزیت: بدون درد، در دسترس، بدون اشعه

• MRI (تصویربرداری با تشدید مغناطیسی):

ارزیابی دقیق تاندون‌ها، رباط‌ها، منیسک‌ها و ساختارهای عمقی.
در چه مواردی توصیه می‌شود؟ زمانی که پزشک به پارگی داخلی مشکوک است یا درد با معاینه فیزیکی توجیه نمی‌شود.

• رادیوگرافی (X-ray):

برای بررسی آرتروز، تخریب استخوان یا تغییرات مفصلی
نکته: آسیب‌های بافت نرم با این روش قابل مشاهده نیستند.

درمان درد پشت زانو؛ خانگی، دارویی و تخصصی

درمان درد پشت زانو بر اساس علت آن انتخاب می‌شود. در موارد خفیف، اقدامات خانگی ممکن است کافی باشد، اما در موارد پیچیده‌تر، نیاز به درمان دارویی یا حتی جراحی وجود دارد. برای دریافت اطلاعات بیشتر در خصوص عارضه هایی مانند علت درد جلوی زانو (زیر زانو) پیشنهاد می‌شود این مقاله را مطالعه کنید.

1. اقدامات اولیه و خانگی (روش R.I.C.E)

در بسیاری از موارد، به‌ویژه آسیب‌های خفیف عضلانی یا تاندونی، روش زیر در روزهای اول مفید است:

R.I.C.E:

• Rest (استراحت): پرهیز از فشار و فعالیت بیش از حد

• Ice (یخ): کمپرس سرد ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، چند بار در روز

• Compression (فشار ملایم): با بانداژ کشی

• Elevation (بالا نگه داشتن پا): کمک به کاهش ورم

2. داروهای ضد التهاب و تسکین درد

پزشک ممکن است از داروهای زیر استفاده کند:

• NSAIDs مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن (با تجویز و رعایت محدودیت‌ها)

• ژل‌های موضعی ضد التهاب

• در موارد خاص، تزریق کورتون داخل مفصل یا اطراف کیست

3. فیزیوتراپی و تمرینات تخصصی

در موارد درد مزمن، آرتروز، آسیب‌های عضلانی یا کیست بیکر پایدار، برنامه فیزیوتراپی زیر نظر متخصص می‌تواند بسیار مؤثر باشد:

 تقویت عضلات همسترینگ و چهارسر
تمرینات کششی برای تاندون‌ها
 اصلاح الگوی راه‌رفتن و وضعیت بدنی

 4. درمان‌های تخصصی درد پشت زانو

در صورت عدم پاسخ به درمان‌های محافظه‌کارانه، برخی گزینه‌ها مطرح می‌شوند:

• تخلیه کیست بیکر (در صورت اندازه بزرگ و دردناک بودن)
• جراحی ترمیم پارگی رباط یا منیسک (با آرتروسکوپی)
•  درمان ترومبوز وریدی با داروهای ضد انعقاد (تحت نظر فوری پزشک)

5. استفاده از مکمل‌ها را فراموش نکنید

در بیماران دچار درد مزمن مفصلی یا آرتروز، استفاده از مکمل‌های زیر ممکن است کمک‌کننده باشد:

• گلوکزامین و کندرویتین

• امگا ۳

• ویتامین D و کلسیم

• کلاژن هیدرولیزه

نکته: مصرف مکمل‌ها باید زیر نظر پزشک یا متخصص تغذیه صورت گیرد.

بررسی علت درد پشت زانو بر اساس سن و سبک زندگی

نوع فعالیت روزانه، سن، و وضعیت جسمی فرد، تأثیر مستقیمی بر نوع و شدت درد پشت زانو دارد. در جدول زیر، به تفکیک گروه‌های رایج، علل احتمالی و رویکرد پیشنهادی را مرور می‌کنیم:

گروه	ویژگی‌ها	علل شایع	رویکرد درمانی
کودکان و نوجوانان	در حال رشد، فعال در ورزش	مشکلات رشد استخوان، کشیدگی عضله	بررسی ساختار اسکلتی، آموزش حرکات صحیح
جوانان ورزشکار	تمرینات سنگین، دویدن یا فوتبال	پارگی تاندون، کیست بیکر، کشیدگی عضلات	فیزیوتراپی، یخ‌درمانی، در صورت لزوم MRI
میانسالان (۴۰–۶۰ سال)	اضافه وزن، کاهش تحرک	آرتروز اولیه، التهاب تاندون	داروهای ضد التهاب، تمرینات تقویتی
سالمندان (۶۰ سال به بالا)	تحلیل مفاصل، کاهش قدرت عضلات	آرتروز، ضعف عضلانی، کیست بیکر	کنترل درد، تمرین سبک، مکمل‌ها
زنان باردار یا دارای اضافه‌وزن	فشار بیشتر بر مفاصل	فشردگی عروق، درد مکانیکی	حمایت مفصل، کاهش وزن تدریجی، استراحت
افراد کم‌تحرک یا شاغل پشت‌میزنشین	نشستن طولانی، ضعف عضلات	کوتاهی عضلات پشت ران، فشار روی تاندون‌ها	ورزش‌های کششی روزانه، اصلاح ارگونومی بدن

چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟

در مواردی که درد پشت زانو با علائم هشداردهنده همراه باشد، مراجعه به پزشک یا اورژانس ضروری است. این علائم می‌توانند نشانه‌ای از مشکل جدی یا حتی خطرناک باشند:

 علائم نیازمند ارزیابی فوری:

• درد ناگهانی و شدید که حرکت زانو را مختل کند
• تورم قابل توجه یا افزایش حجم زانو در مدت کوتاه
• قرمزی و گرمی پوست ناحیه، به‌ویژه همراه با تب
• احساس سوزش، بی‌حسی یا گزگز در ساق یا کف پا
• سابقه جراحی، لخته خون یا بیماری‌های قلبی و عروقی

توصیه: در صورت مشاهده چنین علائمی، تا دریافت ارزیابی تخصصی، از ماساژ یا فشار به ناحیه دردناک خودداری شود.

6 راهکار پیشگیری از درد پشت زانو

پیشگیری، همیشه آسان‌تر و کم‌هزینه‌تر از درمان است. رعایت نکات زیر می‌تواند به شکل چشم‌گیری خطر بروز درد در ناحیه پشت زانو را کاهش دهد:

۱. وزن ایده آل؛ کلید اصلی سلامت زانو

فشار اضافی به مفاصل زانو، به‌ویژه در افرادی با اضافه‌وزن، از علل شایع دردهای مزمن است. کاهش حتی ۵ تا ۱۰ درصد از وزن می‌تواند تغییر چشم‌گیری ایجاد کند.

۲. تقویت عضلات همسترینگ و چهارسر را فراموش نکنید

برنامه‌های منظم تمرینی برای تقویت عضلات پشت ران (همسترینگ) و جلوی ران (چهارسر) نقش کلیدی در حمایت از زانو دارند.

۳. حرکات کششی منظم

نرمش‌های کششی به بهبود انعطاف‌پذیری تاندون‌ها کمک می‌کند و از آسیب جلوگیری می‌نماید. انجام آن‌ها قبل و بعد از فعالیت بدنی توصیه می‌شود.

۴. انتخاب کفش مناسب

پوشیدن کفش‌های طبی، با پاشنه مناسب و حمایت‌کننده، از فشارهای غیرضروری روی مفصل زانو جلوگیری می‌کند.

۵. از زانوبند های طبی استفاده کنید

پیشنهاد می‌شود برای تسکین درد پشت زانو از زانوبند‌ها نیز استفاده کنید. پیشنهاد می‌شود برای پیشگیری و درمان درد پشت زانو نیز زاپیامکس تراپی را امتحان کنید.

۶. گرم‌کردن بدن پیش از ورزش

ورزش‌ بدون آمادگی قبلی، خطر کشیدگی تاندون یا آسیب عضلانی را افزایش می‌دهد.

آیا درد پشت زانو درمان می‌شود؟

درد پشت زانو ممکن است در ظاهر ساده و گذرا به نظر برسد، اما در برخی موارد نشان‌دهنده مشکلات ساختاری، التهابی یا عروقی مهم‌تری است. تشخیص صحیح، توجه به علائم هشداردهنده و انتخاب درمان مناسب، می‌تواند از عوارض جدی و ناتوان‌کننده جلوگیری کند. با رعایت اصول پیشگیرانه و مراجعه به‌موقع به پزشک، بسیاری از دردهای زانو قابل کنترل و حتی قابل پیشگیری هستند.

سوالات پر تکرار

1. کیست بیکر خطرناک است؟

کیست بیکر معمولاً خوش‌خیم است، اما در صورتی که باعث درد شدید، تورم یا محدودیت حرکت شود، نیاز به بررسی بیشتر و گاهی تخلیه یا جراحی دارد.

2. چطور بفهمیم درد پشت زانو ناشی از لخته خون است؟

اگر درد پشت زانو همراه با تورم ناگهانی، قرمزی، گرمی پوست و گاهی تنگی نفس باشد، ممکن است نشانه لخته خون (DVT) باشد. این وضعیت اورژانسی است و نیاز به مراجعه فوری به پزشک دارد.

3. آیا فیزیوتراپی برای درد پشت زانو مفید است؟

بله، فیزیوتراپی یکی از مؤثرترین روش‌ها برای درمان آسیب‌های عضلانی، آرتروز و دردهای مزمن زانو است. تمرینات تخصصی می‌توانند به تقویت عضلات و کاهش التهاب کمک کنند.

4. اضافه‌وزن باعث درد پشت زانو می‌شود؟

بله، اضافه وزن یکی از عوامل اصلی فشار زیاد به مفاصل زانو است که می‌تواند باعث بروز یا تشدید درد، به‌ویژه در ناحیه پشت زانو شود.