پماد لیدوکائین | کاربرد، طریقه مصرف پوستی و مقعدی، ماندگاری اثر، نکات احتیاطی

پماد لیدوکائین یکی از فراورده‌های ماده بی‌حس‌کننده لیدوکائین است که در قالب آمپول هم عرضه می‌شود. پزشک معمولا زمانی این پماد را تجویز می‌کند که فرد دچار سوختگی خفیف و بدون زخم، درد در ناحیه پوست، و یا مشکلاتی مانند بواسیر شده و نیاز به تسکین فوری داشته باشد. این پماد طی چند دقیقه بعد از استعمال، باعث تسکین درد و خارش، و بی‌حسی در آن ناحیه می‌شود و تاثیر آن تا ۳۰ دقیقه الی ۲ ساعت باقی می‌ماند.

پماد لیدوکائین چیست و چگونه اثر می‌کند؟

پماد لیدوکائین یک بی‌حس‌کنندهٔ موضعی است که معمولا برای رفع موقت درد، سوزش یا خارش روی پوست استفاده می‌شود. این پماد با بی‌حس کردن عصب‌های سطحی محل، مانع رسیدن پیام درد به مغز می‌شود.

پماد لیدوکائین معمولاً برای دردهای سطحی مثل سوختگی‌های خفیف، زخم‌های کوچک، بواسیر، شقاق، دردهای پوستی یا قبل از بعضی اقدامات پزشکی استفاده می‌شود و اثرش بعد از چند دقیقه شروع می‌شود.

موارد مصرف پماد لیدوکائین

پماد لیدوکائین یک داروی بی‌حس‌کنندهٔ موضعی است که برای کاهش موقت درد، سوزش یا خارش در نواحی مختلف بدن استفاده می‌شود و کاربردهای متنوعی دارد. در این بخش به طور کامل با همه موارد مصرف این پماد و نکات مربوط به استعمال آن آشنا می‌‎شوید.

۱. بواسیر و شقاق مقعدی

پماد لیدوکائین زمانی برای این ناحیه استفاده می‌شود که درد، سوزش یا اسپاسم باعث ناراحتی هنگام نشستن یا اجابت مزاج شده باشد. این پماد با بی‌حس کردن عصب‌های سطحی ناحیه مقعد، احساس درد را به‌طور موقت کاهش می‌دهد اما خود بیماری بواسیر را درمان نمی‌کند.

طریقه مصرف پماد لیدوکائین مقعدی

برای استعمال لیدوکائین در این ناحیه، مقدار کمی (به اندازه یک نخود) از پماد را معمولاً ۲ تا ۳ بار در روز، به‌ویژه قبل از دفع، فقط روی ناحیه دردناک بمالید و از مصرف بیش‌ازحد یا طولانی‌مدت خودداری کنید. حتما قبل از استفاده، با پزشک مشورت کنید تا مشکل بدتر نشود.

۲. سوختگی‌های خفیف (درجه یک)

در سوختگی‌های سطحی که پوست قرمز و دردناک است اما تاول یا زخم باز ندارد، پماد لیدوکائین می‌تواند به کاهش سوزش و درد کمک کند. اثر آن از طریق بی‌حس کردن پایانه‌های عصبی پوست است و معمولاً تسکین کوتاه‌مدت ایجاد می‌کند.

معمولا پزشک توصیه می‌کند یک لایه نازک از پماد را ۱ تا ۲ بار در روز روی پوست سالم اطراف ناحیه سوختگی بمالید. بسیار مهم است که این پماد را روی سوختگی‌های عمیق یا تاول‌دار استفاده نکنید.

۳. درد و تحریکات پوستی سطحی

در مواردی مثل خراش‌های کوچک، التهاب خفیف پوست یا حساسیت‌های سطحی که باعث درد یا سوزش شده‌اند، پماد لیدوکائین می‌تواند علائم را موقتاً کم کند. این پماد با مهار انتقال پیام درد در عصب‌های سطحی پوست عمل می‌کند و معمولاً ظرف چند دقیقه اثر می‌گذارد.

برای مصرف، مقدار کمی از پماد را روی ناحیه تمیز و خشک، حداکثر ۲ تا ۳ بار در روز بمالید.

۴. درد ناحیه تناسلی یا مخاطی

استفاده از پماد لیدوکائین در نواحی تناسلی یا مخاطی زمانی مطرح می‌شود که درد یا سوزش موضعی وجود داشته باشد و پزشک آن را تأیید کرده باشد. به‌دلیل حساس بودن این نواحی، دارو سریع‌تر جذب می‌شود و بی‌حسی موقت ایجاد می‌کند.

پماد باید با مقدار بسیار کم و دفعات محدود مصرف شود و استفادهٔ خودسرانه یا طولانی‌مدت توصیه نمی‌شود.

۵. کاهش درد قبل یا بعد از اقدامات پزشکی کوچک

پماد لیدوکائین گاهی برای کم کردن درد قبل یا بعد از اقدامات سطحی مثل تزریق، لیزر یا معاینه‌های دردناک استفاده می‌شود. این پماد با بی‌حس کردن محل، آستانه درد را پایین می‌آورد اما اثر آن موقتی است.

معمولاً طبق دستور پزشک، مقدار مشخصی از پماد ۱۵ تا ۳۰ دقیقه قبل از اقدام روی ناحیه موردنظر مالیده می‌شود.

۶. دردهای عصبی سطحی

در بعضی دردهای عصبی خفیف و سطحی، مانند تحریک عصب‌های پوستی، پماد لیدوکائین می‌تواند به کاهش احساس سوزش یا تیرکشیدن کمک کند. اثر آن محدود به سطح پوست است و روی دردهای عمقی یا مزمن تأثیر جدی ندارد. مصرف باید کوتاه‌مدت و در ناحیه محدود باشد و در صورت تداوم درد، بررسی پزشکی لازم است.

پماد لیدوکائین برای زانو درد؛ چه زمانی واقعا موثر است؟

پماد لیدوکائین برای دردهای سطحی اطراف زانو می‌تواند موقتاً تسکین ایجاد کند، مثلاً وقتی پوست یا بافت سطحی زانو حساس یا آسیب‌دیده است (کوفتگی خفیف، خراش سطحی، تحریکات پوستی). در این موارد، دارو با بی‌حس کردن پایانه‌های عصبی سطحی پوست عمل می‌کند و درد را برای مدتی کوتاه کاهش می‌دهد. مقدار کمی از پماد را روی ناحیه تمیز و خشک بمالید و ۲ تا ۳ بار در روز استفاده کنید.

اما برای دردهای عمقی زانو مثل آرتروز، آسیب مینیسک، التهاب تاندون‌ها یا رباط‌ها، یا درد ناشی از مفصل، پماد لیدوکائین اثر قابل‌توجهی ندارد، چون نفوذ آن محدود به سطح پوست است و به منبع اصلی درد نمی‌رسد.

مطالعه بیشتر: معرفی بهترین پماد برای زانو درد

برای زانو دردهای ناشی از آرتروز یا آسیب مینیسک و تاندون، معمولا روش‌های علمی‌تر و مؤثرتری مانند استفاده از داروهای ضدالتهاب موضعی یا خوراکی، فیزیوتراپی، تمرینات تقویتی و استفاده از زانوبندهای تخصصی مانند زانوبند زاپیامکس توصیه می‌شود.

طریقه مصرف پماد لیدوکائین

مصرف پماد لیدوکائین ساده است اما با این حال بهتر است برای پیشگیری از بروز هر نوع عارضه و برای اثربخشی بیشتر، کاملا طبق دستورات روی دارو یا طبق تجویز پزشک استعمال شود. نکات زیر، به‌صورت عمومی برای استفاده از این پماد برای مشکلات مختلف باید رعایت شوند.

1. تمیز و خشک کردن محل: قبل از مصرف، محل درد یا آسیب را با آب و صابون شسته و خشک کنید تا دارو بهتر جذب شود و عوارض پوستی کاهش یابد.

2. مقدار کم و لایه نازک: معمولاً به اندازه یک نخود یا حداکثر یک بند انگشت کافی است. لایه ضخیم باعث جذب بیش‌ازحد و عوارض می‌شود.

3. مالیدن آرام: پماد را به آرامی روی ناحیه موردنظر پخش کنید؛ ماساژ شدید لازم نیست.

4. شستن دست‌ها بعد از مصرف: این کار ضروری است چراکه از بی‌حسی تصادفی لب‌ها، زبان یا چشم‌ها پیشگیری می‌کند.

5. تعداد دفعات مصرف: معمولاً ۲ تا ۳ بار در روز کافی است، مگر اینکه پزشک دستور دیگری بدهد.

نکات مهم و ایمنی استعمال لیدوکائین

• روی زخم‌های عمیق، تاول یا پوست آسیب‌دیده وسیع استفاده نکنید.

• از مصرف طولانی‌مدت یا بیش‌ازحد روی یک ناحیه خودداری کنید؛ ممکن است باعث جذب زیاد و عوارض جدی شود.

• در صورت حساسیت، قرمزی شدید، تورم یا خارش غیرمعمول، مصرف را قطع و با پزشک مشورت کنید.

• در نواحی حساس مانند مخاط، چشم، لب یا نواحی تناسلی فقط با دستور پزشک استفاده شود.

• کودکان و سالمندان ممکن است نسبت به اثر دارو حساس‌تر باشند؛ مراقبت بیشتری لازم است.

پماد لیدوکائین بعد از چند دقیقه اثر می‌کند؟

تاثیر پماد لیدوکائین معمولاً چند دقیقه بعد از مصرف شروع می‌شود. البته سرعت و شدت اثر به ضخامت پوست، میزان پماد و محل استفاده بستگی دارد. پوست‌های ضخیم‌تر (مثل کف دست یا زانو) ممکن است کمی دیرتر بی‌حس شوند.

• اثر اولیه: حدود ۳ تا ۵ دقیقه بعد از مالیدن پماد روی پوست حس می‌شود.

• اثر کامل: برای بیشترین بی‌حسی ممکن، حدود ۱۰ تا 15 دقیقه طول می‌کشد.

• مدت اثر: بسته به ناحیه و مقدار مصرف، معمولاً ۳۰ دقیقه تا چند ساعت ادامه دارد.

چه کسانی نباید از پماد لیدوکائین استفاده کنند؟

پماد لیدوکائین معمولاً ایمن است، اما برخی افراد به دلیل شرایط خاص یا حساسیت‌های دارویی نباید از آن استفاده کنند، زیرا ممکن است عوارض جدی یا واکنش‌های ناخواسته ایجاد شود. افراد با شرایط زیر نباید از این پماد استفاده کنند.

• افرادی با حساسیت یا آلرژی به لیدوکائین یا دیگر داروهای بی‌حس‌کننده آمید

• کودکان خردسال (به‌خصوص کمتر از ۲ سال) بدون نظر پزشک

• افراد با زخم‌های باز، تاول‌های شدید یا عفونت گسترده در محل مصرف

• افرادی با مشکلات شدید قلبی یا سابقه بی‌نظمی ضربان قلب (در صورت جذب زیاد دارو)

• زنانی که باردار یا شیرده هستند، مگر با دستور پزشک

• افرادی که داروهای دیگر موضعی یا سیستمیک مشابه مصرف می‌کنند و احتمال تداخل وجود دارد.

عوارض احتمالی پماد لیدوکائین

پماد لیدوکائین در مصرف معمول و موضعی معمولاً ایمن است، اما مانند هر داروی موضعی دیگر، ممکن است عوارض خفیف یا نادر ایجاد کند. بیشتر این عوارض ناشی از استفاده بیش‌ازحد، مصرف طولانی‌مدت یا استفاده روی نواحی حساس و آسیب‌دیده است.

عوارض شایع

• بی‌حسی موقت در نواحی اطراف: ممکن است حس پوست به طور موقت کاهش یابد

• سوزش یا خارش خفیف در محل مالیدن پماد

• قرمزی پوست یا التهاب جزئی

• حساسیت موضعی در برخی افراد (خفیف و گذرا)

عوارض نادر (ناشی از مصرف بیش‌ازحد)

• سرگیجه، سردرد یا خواب‌آلودگی

• بی‌حسی گسترده یا نامتقارن در نواحی وسیع

• تپش قلب یا علائم جدی‌تر (بسیار نادر، معمولاً در مصرف بیش‌ازحد یا جذب زیاد دارو)

• واکنش آلرژیک شدید (خارش شدید، تورم، کهیر، مشکلات تنفسی – نادر)

مقایسه پماد لیدوکائین با سایر پمادهای تسکین‌دهنده

پمادهای تسکین‌دهنده موضعی تنوع نسبتا بالایی دارد؛ بیشتر این پمادها خاصیت ضدالتهابی دارند اما لیدوکائین، بی‌حس‌کننده است نه ضدالتهاب. در این بخش این پمادهای شناخته‌شده را با پماد لیدوکائین مقایسه کرده‌ایم.

پماد بتامتازون

برخلاف لیدوکائین که فقط درد را موقتاً کم می‌کند، پماد بتامتازون مستقیماً التهاب را سرکوب می‌کند و برای دردهایی که منشأ التهابی دارند (مثل درماتیت یا التهاب شدید مفصل سطحی) معمولاً مؤثرتر است، اما مصرف طولانی‌مدت آن می‌تواند باعث نازک شدن پوست شود؛ چیزی که در لیدوکائین دیده نمی‌شود.

پماد آرنیکا

آرنیکا بیشتر یک ضدکبودی و ضدالتهاب خفیف گیاهی است و اثر آن از لیدوکائین ضعیف‌تر و تدریجی‌تر است. برای کوفتگی و ضرب‌دیدگی‌های خفیف مناسب‌تر است، اما در دردهای واقعی یا عصبی، لیدوکائین تسکین سریع‌تری ایجاد می‌کند.

پماد کتوپروفن

کتوپروفن یک ضدالتهاب غیراستروئیدی (NSAID) است و در دردهای عضلانی–مفصلی و آرتروز، معمولاً اثر درمانی واقعی‌تری نسبت به لیدوکائین دارد. تفاوت مهم این است که کتوپروفن علت درد (التهاب) را هدف می‌گیرد، در حالی که لیدوکائین فقط حس درد را موقتاً قطع می‌کند.

پماد ایندومتاسین

پماد ایندومتاسین یک ضدالتهاب‌ موضعی قوی‌ است و برای دردهای التهابی شدیدتر مؤثرتر از لیدوکائین محسوب می‌شود. البته احتمال تحریک پوستی یا عوارض موضعی آن بیشتر است، در حالی که لیدوکائین از نظر پوستی معمولاً ملایم‌تر است.

پماد کپسایسین (فلفل)

پماد فلفل یا کپسایسین برخلاف لیدوکائین درد را بی‌حس نمی‌کند، بلکه با مصرف مداوم باعث کاهش حساسیت عصب‌های درد می‌شود. شروع اثر آن کندتر و همراه با سوزش اولیه است، اما در دردهای عصبی مزمن می‌تواند ماندگارتر از لیدوکائین عمل کند.

جمع‌بندی مقایسه‌ای کوتاه

• درد التهابی و مفصلی: کتوپروفن / ایندومتاسین مؤثرتر

• التهاب پوستی: بتامتازون

• کوفتگی خفیف: آرنیکا

• درد عصبی مزمن: کپسایسین

• تسکین سریع و موقت درد سطحی: لیدوکائین

سوالات متداول

قیمت پماد لیدوکائین (سال ۱۴۰۴) چقدر است؟

قیمت پماد موضعی لیدوکائین در سال ۱۴۰۴ در ایران معمولاً در حدود ۱۴۵ هزار تومان بوده که با توجه به برند، مقدار و داروخانه ممکن است کمتر یا بیشتر باشد.

طریقه مصرف پماد لیدوکائین اچ چگونه است؟

معمولاً مقدار کمی از پماد را روی ناحیه تمیز و خشک مالیده و آرام پخش می‌کنید، ۲ تا ۳ بار در روز یا طبق دستور پزشک، و از تماس با چشم یا زخم‌های باز خودداری می‌شود.

پماد لیدوکائین برای واژن چه زمانی تجویز می‌شود؟

معمولاً فقط با دستور پزشک برای بی‌حسی سطحی مخاط واژن قبل از معاینات دردناک یا برخی اقدامات پزشکی خاص تجویز می‌شود و مصرف خودسرانه توصیه نمی‌شود.

پماد لیدوکائین برای دندان درد کاربرد دارد؟

پماد لیدوکائین معمولی برای درد دندان عمیق کاربرد مستقیم ندارد؛ در دندان‌پزشکی برای بی‌حسی مخاط دهان یا قبل از تزریق از فرم‌های مخصوص یا اسپری/ژل لیدوکائین استفاده می‌شود، نه پماد پوستی ساده.

پماد لیدوکائین برای سوراخ گوش چگونه استفاده می‌شود؟

اگر فقط درد یا حساسیت سطحی پوست اطراف گوش باشد، مقدار کمی پماد روی ناحیه بیرونی بمالید؛ هرگز داخل گوش عمیق یا روی پرده گوش نزنید، چون ریسک آسیب یا جذب زیاد وجود دارد.

پماد لیدوکائین پریلوکائین برای چیست؟

این نسخه ترکیبی برای بی‌حسی سطحی قبل از اقدامات پوستی مانند لیزر، تزریق یا میکرونیدلینگ استفاده می‌شود، چون هر دو ماده، بی‌حسی پوستی مؤثرتر و گسترده‌تری ایجاد می‌کنند.

پماد لیدوکائین برای ختنه کاربرد دارد؟

در برخی موارد، پزشک ممکن است از بی‌حسی موضعی (نوع مخصوص دارویی و روش) برای کاهش درد قبل از ختنه استفاده کند، اما این مصرف باید توسط پزشک تعیین شود و پماد معمولی بی‌حسی پوست به‌تنهایی کافی یا استاندارد نیست.

پماد لیدوکائین برای سوختگی خوب است؟

برای سوختگی‌های سطحی و خفیف که فقط پوست قرمز و دردناک است، می‌تواند کمی تسکین موقت ایجاد کند؛ اما برای سوختگی‌های شدید، تاول‌دار یا عمیق موارد تخصصی درمانی لازم است و پماد بی‌حسی به‌تنهایی کافی نیست.