درد بالای زانو | علت، علائم و درمان خانگی

درد بالای زانو معمولاً نشانه‌ التهاب یا فشار بیش‌ازحد روی تاندون‌ها یا بافت‌های نرم بالای کشکک است و در بسیاری از موارد به دلیل فعالیت زیاد، استفاده بیش از حد از زانو یا نشستن طولانی ایجاد می‌شود. در بیشتر مواقع درد بالای زانو خطرناک نیست و اگر با علائم جدی دیگری همراه نباشد، می‌توان با درمان خانگی آن را مدیریت کرد.

بالای زانو و آناتومی آن

منظور از «بالای زانو»، ناحیه‌ای درست بالای کشکک (پاتلا)، یعنی جایی است که عضله چهارسر به کشکک زانو می‌رسد و چند بافت کلیدی در تماس مستقیم با مفصل هستند.

این بخش از مجموعه‌ای از عضلات، تاندون‌ها، استخوان‌ها و بافت‌های نرم تشکیل شده که با همکاری هم باعث حرکت، استحکام و محافظت از مفصل زانو می‌شوند.

• تاندون چهارسر ران: نوار محکم و سفیدرنگی است که عضله چهارسر را به قسمت بالایی کشکک وصل می‌کند. این بافت فیبری، به انتقال نیروی عضله چهارسر برای صاف کردن زانو می‌پردازد.

• بورس بالای کشکک: کیسه‌ی نازک پر از مایع که بین تاندون چهارسر و استخوان ران قرار دارد. این بافت نرم، کاهش اصطکاک بین تاندون و استخوان در هنگام حرکت پا را برعهده دارد.

• بخش فوقانی کشکک زانو: قسمت بالایی استخوان کشکک که تاندون چهارسر به آن متصل می‌شود. این بخش از استخوان کشکک، نقطه اتصال تاندون است و انتقال نیرو به مفصل زانو را برعهده دارد.

• بافت چربی جلوی مفصل: لایه‌ی نرم و انعطاف‌پذیر در جلوی مفصل زانو. این بافت چربی، به جذب فشار و محافظت از بورس و تاندون هنگام خم و راست شدن زانو کمک می‌کند.

• پوشش سینوویال و مایع مفصلی بالای کشکک: لایه‌ی لغزنده‌ای که در داخل مفصل وجود دارد. این بافت با ترشح هیالورونیک اسید، باعث روان‌سازی حرکت مفصل و تغذیه‌ی غضروف‌ها می‌شود.

علت درد بالای زانو چیست؟

درد بالای زانو، یک مشکل نسبتا شایع به‌ویژه در ورزشکاران حرفه‌ای است، اما این درد می‌تواند علت‌های گوناگونی داشته باشد.

تمام علت‌ها، به نوعی به آسیبی در بخشی از ساختار یا آناتومی بالای زانو مربوط می‌شود که در بخش ابتدایی این متن با آن آشنا شدید.

بیشتر بدانید: ۶ علت زانو درد هنگام نشستن و بلند شدن

در جدول زیر با بیماری‌هایی که درد بالای زانو علامت اصلی و شایع آن است، آشنا می‌شوید.

التهاب تاندون چهارسر ران

التهاب تاندون چهارسر رانو بیشتر در ورزشکاران، افرادی که فعالیت‌های جهشی یا تمرینات شدید انجام می‌دهند و کسانی که عضلات ران ضعیف دارند دیده می‌شود.

در این بیماری، تاندونی که عضله‌ جلوی ران را به قسمت بالایی کشکک متصل می‌کند دچار التهاب می‌شود. علت التهاب هم معمولاً استفاده‌ بیش‌ از حد از زانو است؛ یعنی زمانی که تاندون به‌طور مکرر تحت کشش یا فشار قرار می‌گیرد و فرصت ترمیم پیدا نمی‌کند.

علامت شاخص آن درد دقیقاً در بالای کشکک است که با بالا رفتن از پله، دویدن یا برخاستن از حالت نشسته افزایش می‌یابد. معمولاً ورم مشخصی وجود ندارد، اما محل اتصال تاندون به استخوان حساس و دردناک است.

بیشتر بدانید: بهترین قرص برای زانو درد کدام است؟

بورسیت فوق‌کشککی

بورسیت بالای کشکک زانو یکی از مشکلات شایع در افرادی است که مدت طولانی روی زانو می‌نشینند، روی سطوح سخت کار می‌کنند یا به‌تازگی به زانوی آن‌ها ضربه‌ای وارد شده‌ است.

در این آسیب، کیسه‌ پر از مایع طبیعی که بین تاندون چهارسر و استخوان ران قرار دارد دچار التهاب می‌شود و باعث درد، گاهی ورم و قرمزی در ناحیه بالای زانو می‌شود.

پارگی جزئی تاندون چهارسر

در اثر فشار ناگهانی یا پرش شدید ممکن است بخشی از تاندون چهارسر پاره شود و باعث درد ناگهانی و تیز بالای زانو و شاید ورم و کبودی در ساعات بعدی شود.

پارگی تاندون چهارسر یکی از آسیب‌های ورزشی زانو است که هم در ورزشکاران و هم در افرادی با تجربه افتادن از جایی، یابلند شدن سریع از حالت نشسته دیده می‌شود.

سندرم درد پاتلوفمورال

در این سندرم، کشکک زانو هنگام خم‌ و راست شدن به‌درستی در شیار استخوان ران حرکت نمی‌کند و باعث تحریک غضروف زیر آن می‌شود.

علت بروز سندرم درد پاتلوفمورال هم معمولاً ترکیبی از فشار مکرر، ضعف عضلانی و ناهماهنگی حرکات کشکک است.

زانو درد به علت سندرم درد پاتلوفمورال، معمولاً در جلوی زانو احساس می‌شود ولی می‌تواند به بالای کشکک هم گسترش پیدا کند. علامت مشخص آن درد هنگام نشستن طولانی، پایین رفتن از پله یا دویدن است.

افراد جوان، به‌ویژه زنان با صافی کف پا یا ضعف عضلات ران و باسن، بیشتر در معرض این مشکل هستند.

سندرم باند ایلوتیبیال (زانوی دوندگان)

باند ایلوتیبیال درواقع  نوار فیبری سفتی است که از کنار ران تا بیرون زانو امتداد دارد و وقتی دچار التهاب و اصطکاک شود، به آن سندرم باند ایلوتیبیال گفته می‌شود.

زانو درد در این مشکل، معمولاً در قسمت بیرونی بالای زانو احساس می‌شود و حالت سوزشی یا تیرکشنده دارد؛ اما با استراحت کردن، علائم و زانو درد کاهش پیدا می‌کند.

این مشکل بیشتر در میان دوندگان، کوهنوردان و دوچرخه‌سواران شایع‌تر است و معمولاً بدون ورم قابل توجه است.

درمان خانگی درد بالای زانو

درمان خانگی درد بالای زانو زمانی مؤثر است که علت درد، التهاب خفیف یا فشار بیش‌ازحد روی تاندون‌ها و بافت‌های نرم باشد و آسیب جدی وجود نداشته باشد.

در ادامه با چند روش خانگی آشنا می‌شویم اما توجه کنید که مراجعه به پزشک و انجام بررسی‌های تخصصی، به انجام روش‌های خانگی اولویت دارد. 

استراحت هدف‌دار، نه بی‌حرکتی کامل

در ۲۴ تا ۴۸ ساعت اول، از دویدن، پله، چمباتمه و نشستن طولانی خودداری کنید. اما بی‌حرکت ماندن کامل زانو باعث خشکی مفصل می‌شود.

می‌توانید روزانه چند بار در حد خم‌کردن آرام زانو بدون درد انجام دهید تا جریان خون در عضلات حفظ شود.

کمپرس سرد و گرم

در موارد التهاب یا ورم خفیف، یخ خردشده یا کمپرس سرد را در حوله بپیچید و روی بالای زانو بگذارید. هر بار ۱۵ تا ۲۰ دقیقه، روزی ۳ تا ۴ مرتبه این کار را انجام دهید تا درد کاهش پیدا کند.
هدف از این کار کاهش التهاب و تورم زانو با جمع کردن عروق خونی موضعی است.

اگر بعد از چند روز تورم فروکش کرده ولی هنوز احساس سفتی دارید، می‌توانید روزی یک تا دو بار از کمپرس گرم استفاده کنید.

بالا نگه‌داشتن و تخلیه‌ مایع

در هنگام استراحت، پا را روی بالش طوری قرار دهید که زانو حدود ۱۵–۲۰ سانتی‌متر بالاتر از سطح قلب باشد.

این کار از تجمع مایع در فضای فوق‌کشککی جلوگیری می‌کند و در موارد بورسیت یا آب آوردن خفیف زانو، باعث کاهش فشار می‌شود.

استفاده از زانوبند زاپیامکس

اگر درد بالای زانو با زخم، ورم، قرمزی و گرما، یا حساسیت شدید به لمس همراه نیست، استفاده از زانوبند زاپیامکس ممکن است بتواند در تسکین درد کمک کند.

این زانوبند از سه فناوری برای گرمادهی عمقی و تحریک جریان خون استفاده می‌کند اما بهتر است پیش از استفاده، با پزشک خود یا مشاوران نمایندگی زانوبند زاپیامکس مشورت کنید.

کشش و تقویت هدفمند پس از کاهش درد

بعد از ۳ تا ۵ روز، وقتی درد حاد فروکش کرد، می‌تواند در صورتی‌که علائم دیگری نداشتید، به آرامی و با احتیاط حرکات زیر را انجام دهید. هدف این تمرینات بازگرداندن تعادل بین عضلات جلو و پشت ران است تا از بازگشت التهاب جلوگیری شود.

البته اگر دچار افزایش درد شدید حتما ورزش را متوقف کنید و به پزشک مراجعه کنید.

• کشش عضله‌ی چهارسر: در حالت ایستاده، مچ همان پا را گرفته و پاشنه را به آرامی به باسن نزدیک کنید (۵ بار، هر بار ۲۰ ثانیه).

• کشش همسترینگ: در حالت نشسته، پا را صاف کنید و به آرامی به سمت نوک انگشتان خم شوید (۵ بار، هر بار ۲۰ ثانیه).

• تقویت تدریجی: وقتی درد کاملاً کاهش یافت، بلند کردن پا در حالت صاف (Straight Leg Raise) روزی ۲ نوبت، هر بار ۱۰ تکرار.

🔴 درمان خانگی درد بالای زانو در شرایط زیر ممنوع است!

درد بالای زانو مخصوصا در ساعات اول، ممکن است موضوع جدی به‌نظر نرسد و احساس نیاز نکنید که به پزشک مراجعه کنید.

در شرایط زیر، نباید در مراجعه به پزشک تعلل کنید و رفتن سراغ روش‌های درمان خانگی درد بالای زانو می‌تواند خطرناک یا آسیب‌زا باشد.

۱. درد ناگهانی و شدید بالای زانو

اگر درد به‌طور ناگهانی هنگام پریدن، افتادن یا برخاستن ایجاد شده و تیز و غیرقابل تحمل باشد، احتمال پارگی جزئی یا کامل تاندون چهارسر ران وجود دارد.

در این شرایط ادامهٔ فعالیت، انجام درمان خانگی یا تأخیر در درمان می‌تواند باعث جدا شدن کامل تاندون از استخوان شود.

۲. ورم زیاد یا کبودی سریع پس از آسیب

وقتی در چند ساعت اول بعد از حادثه ورم بزرگ یا کبودی واضح در بالای زانو ایجاد می‌شود، به معنی خون‌ریزی زیرپوستی یا پارگی ساختار داخلی است.

در این وضعیت یخ‌گذاری ساده کافی نیست و باید تصویر‌برداری (MRI یا سونوگرافی) انجام شود.

۳. ناتوانی در صاف‌کردن پا یا تحمل وزن روی زانو

اگر هنگام تلاش برای صاف‌کردن پا یا ایستادن، زانو “خالی می‌کند” یا قادر به تحمل وزن نیستید، احتمال آسیب جدی تاندون یا پارگی رباط جانبی یا رباط صلیبی مطرح است.

به همین دلیل ادامهٔ فشار یا انجام حرکات کششی در درمان خانگی، ممکن است باعث پارگی کامل شود.

بیشتر بدانید: درمان‌های غیرجراحی و جراحی رباط زانو

۴. گرمی یا قرمزی واضح در محل ورم

گرمی زیاد پوست و قرمزی منتشر نشانهٔ التهاب فعال یا حتی عفونت مفصل (سپتیک آرتریت) است. در این شرایط تأخیر در مراجعه می‌تواند باعث گسترش عفونت به کل مفصل شود.

۵. تب، بی‌حالی یا درد ضربان‌دار

اگر هم‌زمان با درد زانو، تب، لرز یا احساس کوفتگی عمومی دارید، احتمال عفونت یا واکنش التهابی سیستمیک وجود دارد. این وضعیت به‌هیچ‌وجه با درمان خانگی کنترل نمی‌شود و نیاز به ارزیابی فوری پزشکی دارد.

سوالات متداول

آیا درد بالای زانو به علت آرتروز زانو است؟

آرتروز در مراحل پیشرفته می‌تواند باعث درد بالای زانو شود، اما علامت اصلی آن معمولاً درد عمقی و خشکی مفصل است نه فقط ناحیه‌ی بالای زانو.

علت درد بالای زانو پای راست چیست؟

شایع‌ترین علت، التهاب تاندون چهارسر ران یا بورسیت است که معمولاً با پله رفتن، دویدن یا ایستادن طولانی تشدید می‌شود.

تورم بالای زانو نشان‌دهنده چیست؟

تورم در این ناحیه اغلب به‌دلیل تجمع مایع یا التهاب بورس فوق‌کشککی است و ممکن است با درد و گرمی همراه باشد.

درد بالای کشکک زانو نشانه چیست؟

این درد معمولاً به‌دلیل التهاب تاندون چهارسر یا بورسیت سطحی ایجاد می‌شود و هنگام خم یا صاف کردن زانو بیشتر می‌شود.

سوزش بالای زانو روی ران چه علتی دارد؟

سوزش در این ناحیه معمولاً از التهاب تاندون‌ها یا تحریک عصب جلوی ران ناشی می‌شود و گاهی با گزگز همراه است.

آیا سندرم باند ایلیوتیبیال علت درد بالای زانو است؟

بله، در این سندرم باند فیبری کنار ران ملتهب می‌شود و درد سوزشی در بیرون بالای زانو ایجاد می‌کند، مخصوصاً هنگام دویدن یا پایین رفتن از پله.