کمردرد هنگام عطسه و سرفه | علت، تست تشخیص، درمان فوری

کمردرد هنگام عطسه و سرفه یکی از مشکلات شایعی است که بسیاری از افراد تجربه می‌کنند. این درد معمولاً به دلیل فشار ناگهانی روی عضلات یا دیسک‌های ستون فقرات ایجاد می‌شود و ممکن است از یک گرفتگی ساده تا نشانه‌ای از فشار روی عصب سیاتیک یا بیرون‌زدگی دیسک باشد.

در ادامه به‌صورت کامل با علت‌های اصلی، روش‌های تشخیص در خانه و درمان فوری کمردرد هنگام عطسه و سرفه آشنا می‌شویم.

علت کمردرد هنگام عطسه و سرفه چیست؟

درد کمر هنگام عطسه یا سرفه معمولاً به‌دلیل گرفتگی عضلات کمر، التهاب مفصل، یا فشار روی دیسک‌ کمر ایجاد می‌شود. در بیشتر موارد این درد موقتی و ناشی از گرفتگی عضلات یا التهاب خفیف است، اما گاهی می‌تواند نشانه‌ی فشار روی عصب یا بیرون‌زدگی دیسک باشد؛ به‌ویژه اگر درد به پا تیر بکشد یا با گزگز همراه شود.

جدول زیر، علت کمردرد بعد از عطسه و سرفه را به شما نشان می‌دهد.

علت درد	درمان پیشنهادی
اسپاسم یا تنش عضلانی	گرمای موضعی، ماساژ ملایم، حرکت زانو به سینه، پرهیز از نشستن طولانی
التهاب مفصل (رباط ساکروایلیاک)	استراحت کوتاه، کمپرس گرم، کشش ملایم لگن، پرهیز از نشستن نامتقارن
فشار یا بیرون‌زدگی خفیف دیسک	مراجعه فوری به پزشک، استراحت نسبی، پرهیز از خم شدن و بلند کردن اجسام سنگین

 اسپاسم یا تنش عضلانی (شایع‌ترین)

اگر هنگام عطسه یا سرفه دچار کمردرد می‌شوید و درد تنها در همان لحظه ایجاد شده و بلافاصله کاهش پیدا می‌کند، احتمال دارد علت آن اسپاسم یا تنش عضلانی باشد.

این حالت بیشتر در افرادی دیده می‌شود که ساعات طولانی پشت میز می‌نشینند، فعالیت بدنی کمی دارند، یا به‌طور مکرر در وضعیت نادرست بدن قرار می‌گیرند. همچنین در صورت وجود استرس مزمن، خوابیدن روی تشک غیراستاندارد، یا انجام حرکات ناگهانی پس از بی‌تحرکی طولانی، احتمال بروز این درد افزایش پیدا می‌کند.

در چنین شرایطی، عضلات کمر بیش از حد سفت یا خسته می‌شوند و در لحظه‌ی عطسه یا سرفه، انقباض ناگهانی آن‌ها باعث احساس درد تیز و کوتاه‌مدت می‌شود. این نوع درد معمولاً با گرما، ماساژ ملایم یا حرکات کششی آرام، کم می‌شود و با علائم عصبی مانند گزگز یا بی‌حسی پا همراه نیست.

تست تشخیص

برای تشخیص اینکه علت درد هنگام عطسه یا سرفه اسپاسم یا تنش عضلانی است، می‌توانید چند بررسی ساده در خانه انجام دهید.

1. فشار موضعی: انگشتان خود را به‌آرامی روی ناحیه‌ای که هنگام عطسه یا سرفه درد می‌گیرد فشار دهید. اگر همان نقطه حساس یا سفت است و با فشار کمی درد ایجاد می‌شود، احتمال منشأ عضلانی زیاد است.

2. حرکت آرام: بدون عطسه یا سرفه، به‌آرامی خم شوید یا کمر خود را بچرخانید. اگر در این حرکات درد چندانی احساس نمی‌کنید و فقط در لحظه‌ی عطسه درد دارید، نشانهٔ اسپاسم خفیف است.

3. نبود علائم عصبی: اگر درد به پا تیر نمی‌کشد، با گزگز یا بی‌حسی همراه نیست، و پس از استراحت کاهش می‌یابد، علت آن به‌احتمال زیاد تنش یا گرفتگی عضلانی است، نه فشار روی دیسک یا عصب.

درمان فوری

درمان فوری درد ناشی از اسپاسم عضلانی هنگام عطسه یا سرفه باید روی آرام کردن عضله و کاهش فشار لحظه‌ای تمرکز داشته باشد. اگر با این اقدامات درد در یکی دو روز آینده کمتر شد، منشأ عضلانی تقریباً قطعی است.

مطالعه بیشتر: بهترین مسکن برای کمردرد

1. گرمای موضعی هدف‌دار: یک حوله گرم یا کمپرس گرم را دقیقاً روی نقطه‌ای بگذارید که هنگام عطسه درد می‌گیرد و هر بار ۱۰ تا ۱۵ دقیقه نگه دارید.

2. حرکت “زانو به سینه”: دراز بکشید، یک زانو را آرام به سینه نزدیک کنید، ۲۰ ثانیه نگه دارید و رها کنید. این حرکت عضله گرفته را آزاد می‌کند.

3. پرهیز از نشستن طولانی یا بدن خمیده: تا چند ساعت بعد از درد، در حالت صاف یا درازکش باشید تا عضله مجدداً تحریک نشود.

4. استفاده از کمربند طبی: کمربند پلاتینر با ایجاد گرمای یکنواخت و لرزش کنترل‌شده، باعث شل شدن عضلات گرفته، بهبود گردش خون و کاهش التهاب موضعی می‌شود. استفاده از آن روزی یک تا دو بار، به‌ویژه هنگام استراحت یا بعد از فعالیت، به عضلات فرصت رهایی از تنش می‌دهد و روند بهبودی را تسریع می‌کند.

التهاب رباط‌ها یا مفصل ساکروایلیاک

اگر هنگام عطسه یا سرفه دچار درد در پایین کمر یا ناحیه باسن می‌شوید و درد بیشتر در یک سمت بدن احساس می‌شود، احتمال دارد علت آن التهاب رباط‌ها یا مفصل ساکروایلیاک باشد.

این نوع درد معمولاً در عمق ناحیه لگن یا نزدیک محل اتصال کمر و باسن حس می‌شود و ممکن است با چرخش بدن، نشستن طولانی‌مدت یا ایستادن روی یک پا تشدید شود.

چنین حالتی بیشتر در افرادی دیده می‌شود که لگن نامتقارن دارند، مدت طولانی به یک سمت بدن تکیه می‌دهند، پا روی پا می‌گذارند یا پس از زایمان دچار شل شدن رباط‌های لگنی شده‌اند.

اگر درد هنگام عطسه یا سرفه به‌صورت عمقی و در یک طرف حس می‌شود، اما به پا تیر نمی‌کشد و با استراحت یا تغییر وضعیت کاهش می‌یابد، احتمال منشأ ساکروایلیاک یا رباطی بالا است.

مطالعه بیشتر: بهترین راه‌های درمان کمردرد؛ از دارو تا کمربند

تست تشخیص

برای تشخیص اینکه درد هنگام عطسه یا سرفه مربوط به التهاب مفصل یا رباط‌های ساکروایلیاک است، چند آزمون ساده و غیرتهاجمی وجود دارد.

1. تست فشار زانو:
   به پشت دراز بکشید، مچ پای راست را روی زانوی چپ بگذارید تا پا حالت چهار انگلیسی (۴) بگیرد. سپس به‌آرامی زانوی راست را به سمت زمین فشار دهید.
   اگر در ناحیه باسن یا پایین کمر (سمت راست) درد حس کردید، احتمال درگیری مفصل ساکروایلیاک همان سمت وجود دارد.

2. تست فشردگی لگن:
   به پهلو دراز بکشید، پاها را صاف نگه دارید و فرد دیگری با کف دست، استخوان لگن بالایی شما را کمی به سمت پایین فشار دهد. ایجاد درد عمیق یا فشار در ناحیه باسن یا پایین کمر نشانگر حساسیت مفصل ساکروایلیاک است.

3. تست نشستن متناوب:
   ابتدا روی دو پا بنشینید و سپس وزن بدن را فقط روی یک سمت بیندازید (پا روی پا). اگر پس از چند ثانیه درد در همان سمت پایین کمر یا باسن ظاهر شد، احتمال التهاب رباطی یا مفصل ساکروایلیاک زیاد است.

درمان فوری

درد ناشی از التهاب مفصل یا رباط‌های ساکروایلیاک اغلب موقتی و قابل درمان است، به‌ویژه اگر در مراحل اولیه شناسایی شود. در بسیاری از افراد، درد با چند اقدام ساده ظرف چند روز تا چند هفته برطرف می‌شود و تنها در موارد مزمن نیاز به فیزیوتراپی تخصصی دارد.

مطالعه بیشتر: بهترین آمپول برای تسکین کمردرد

1. کاهش فشار روی لگن: در چند ساعت اول، از نشستن طولانی یا تکیه دادن وزن بدن روی یک سمت خودداری کنید. بهتر است دراز بکشید و پاها را کمی خم کنید تا فشار از روی مفصل برداشته شود.

2. استفاده از کمپرس گرم: گرمای موضعی بر روی پایین کمر یا باسن، التهاب رباط‌ها را کاهش داده و گرفتگی عضلات اطراف را آزاد می‌کند.

3. حرکات سبک کششی لگن: در وضعیت درازکش، یکی از زانوها را به‌آرامی به سینه نزدیک کنید و ۲۰ ثانیه نگه دارید. این کار مفصل را از حالت قفل‌شده خارج می‌کند.

4. پشتیبانی هنگام عطسه یا سرفه: قبل از عطسه یا سرفه، کف دست را روی لگن یا باسن دردناک بگذارید و بدن را کمی به جلو خم کنید تا از جابه‌جایی ناگهانی مفصل جلوگیری شود.

بیرون‌زدگی یا فشار روی دیسک (کمتر شایع)

اگر هنگام عطسه یا سرفه دچار درد تیرکشنده در پایین کمر می‌شوید که به باسن یا پا انتشار پیدا می‌کند، یا همراه با احساس گزگز، بی‌حسی یا ضعف عضلانی در اندام تحتانی است، احتمال دارد علت آن فشار یا بیرون‌زدگی خفیف روی دیسک بین‌مهره‌ای باشد.

مطالعه بیشتر: همه چیز درباره فتق دیسک کمر

این حالت معمولاً زمانی بروز می‌کند که دیسک کمری کمی دچار فرسایش یا برجستگی خفیف باشد و فشار ناگهانی ناشی از عطسه یا سرفه باعث تحریک عصب سیاتیک شود.

در چنین حالتی، درد معمولاً یک‌طرفه است، در حالت نشسته یا هنگام خم شدن به جلو تشدید می‌شود. و ممکن است با عطسه یا سرفه‌های بعدی بدتر شود.

تست تشخیص

اگر علائم شدید دیگری ندارید، می‌توانید با احتیاط، این تست خانگی را انجام دهید.

روی تخت به پشت دراز بکشید و یک پا را صاف و آرام حدود ۳۰ سانتی‌متر بالا بیاورید. اگر با این حرکت درد از کمر به باسن یا پا تیر کشید یا همراه با گزگز یا بی‌حسی بود، احتمال فشار روی دیسک یا عصب سیاتیک زیاد است و باید فوراً به پزشک مراجعه کنید.

درمان فوری

اگر کمردرد هنگام عطسه و سرفه به دلیل فتق دیسک کمر باشد، حتما باید فورا به پزشک مراجعه کنید تا از تشدید آن پیشگیری شود. قبل از مراجعه، می‌توانید برای جلوگیری از تشدید درد اقدامات زیر را انجام دهید.

• استراحت در وضعیت مناسب: به پشت دراز بکشید، زانوها را خم کنید و یک بالش زیر پاها قرار دهید تا فشار از روی دیسک برداشته شود.

• پرهیز از خم شدن و نشستن طولانی: این حرکات فشار روی دیسک را افزایش می‌دهند و می‌توانند درد را شدیدتر کنند.

• استفاده از کمپرس سرد در ۲۴ ساعت اول: روزی چند مرتبه به مدت ۱۰ دقیقه روی محل درد گذاشته شود تا التهاب کاهش یابد.

آیا کمر درد هنگام عطسه و سرفه خطرناک است؟

در بیشتر موارد، درد کمر هنگام عطسه یا سرفه بی‌خطر و موقتی است و به‌دلیل گرفتگی یا تنش عضلات رخ می‌دهد؛ معمولاً با گرما، ماساژ یا استراحت به‌سرعت برطرف می‌شود.

اما اگر درد به پا تیر می‌کشد، همراه با گزگز یا بی‌حسی است، یا با هر عطسه و سرفه شدیدتر می‌شود، ممکن است نشانه‌ی فشار روی دیسک یا عصب سیاتیک باشد و باید سریع‌تر توسط پزشک بررسی شود.

مطالعه بیشتر: آرتروز کمر چه علائمی دارد؟

سوالات متداول

کمردرد بعد از عطسه یا سرفه است، نیاز به MRI دارد؟

خیر، اگر درد فقط لحظه‌ای و بدون گزگز یا تیرکشیدن به پا است، معمولاً نیاز به MRI نیست. در صورت تکرار یا وجود علائم عصبی، باید بررسی تصویری انجام شود.

آیا عطسه‌های مکرر می‌تواند به کمر آسیب بزند؟

در افراد سالم معمولاً نه، اما در کسانی که دیسک یا عضلات ضعیف دارند، عطسه مکرر می‌تواند درد یا تحریک عصب را تشدید کند.

فعالیت سنگین باعث کمردرد بعد از عطسه و سرفه می‌شود؟ 

بله، فعالیت سنگین با فشار بر عضلات و دیسک‌های کمر می‌تواند باعث شود عطسه یا سرفه، درد کمر را فعال کند.